Coöperatieve werkvormen, welke zijn er allemaal, en hoe pas je ze toe?
Coöperatieve werkvormen zijn goede werkvormen om samenwerken te oefenen. Samenwerken is een vaardigheid die kinderen nodig hebben om goed te kunnen functioneren in de samenleving.
Door met elkaar samen te werken praten kinderen met elkaar over de leerstof. Ze zijn er actief mee bezig en leren van elkaar. “Sterke” leerlingen werken samen met “zwakkere” leerlingen. Leerlingen krijgen meer inzicht in de leerstof door het elkaar uit te leggen.
Door samenwerken leren kinderen elkaar beter kennen, onstaat er begrip voor elkaar en zijn ook bereid elkaar te helpen.
Meer informatie over coöperatieve werkvormen vind je in dit artikel.
Er zijn verschillende coöperatieve werkvormen die je kunt gebruiken bij het leren:
1. Denken – Delen – Uitwisselen (circa 5 minuten)
De leerkracht geeft een vraag of opdracht, de leerlingen denken kort na en schrijven hun antwoord op. Daarna in tweetallen het antwoord bespreken en uiteindelijk klassikaal uitwisselen. Geschikt voor open vragen, mening geven, maar ook voor het activeren van voorkennis.
Voor een uitgebreide beschrijving van deze werkvorm klik hier
2. Flitsen (10-15 minuten)
De kinderen maken flitskaartjes, bijvoorbeeld van de tafel van 6, som voorop, antwoord achterop. In tweetallen bevragen de kinderen elkaar, en controleren elkaars antwoord.
Kinderen geven elkaar hierbij complimenten als het goed gaat. Bij het goede antwoord worden de flitskaarten uitgewisseld.
Geschikt voor automatiseren en feitenkennis bij taal, rekenen en de zaakvakken.
Voor een uitgebreide beschrijving van deze werkvorm klik hier
3. Om-de-beurt (5-10 minuten)
De kinderen vormen tweetallen en de leerkracht stelt een vraag waarbij meerdere antwoorden mogelijk zijn. Bijvoorbeeld: Maak zoveel mogelijk sommen met de uitkomst 24. Om de beurt geven de kinderen antwoord.
Voor een uitgebreide beschrijving van deze werkvorm klik hier
4. Dobbelen (15 – 30 minuten)
In de groep wordt een tekst gelezen en besproken. Daarna gaan de kinderen in groepjes zitten. De eerste dobbelt met de dobbelsteen, waarop bijvoorbeeld de woorden wie, wat, waar, wanneer, waarom en hoe staan. Met het woord dat bovenop komt wordt een vraag bedacht over de tekst. De rest van het groepje geeft antwoord op de vraag. Vragen en antwoorden worden opgeschreven en enkele worden klassikaal nabesproken. Heel geschikt voor tekstbegrip bij begrijpend lezen en zaakvakken.
Voor een uitgebreide beschrijving van deze werkvorm klik hier
5. Duo’s (10 – 15 minuten
Tweetallen maken om de beurt één opgave. Eén maakt, de ander kijkt en geeft hulp indien nodig. Er wordt hardop gedacht zodat de ander weet hoe de opdracht wordt aangepakt. Complimenten geven is ook hier weer belangrijk, en bij een fout antwoord samen de oplossing proberen te vinden. Geschikt voor allerlei soorten opdrachten, bijvoorbeeld rekensommen of zinsontleding.
Voor een uitgebreide beschrijving van deze werkvorm klik hier
6. Imiteer (10-15 minuten)
De leerkracht maakt heterogene groepjes van vier leerlingen. Die gaan in tweetallen tegenover elkaar zitten. Ze maken van karton (of mappen) een wandje, zodat ze niet kunnen zien wat de ander achter de wand doet. Één tweetal maakt een ontwerp, op papier of van blokken. Als dat klaar is, moet het andere tweetal dit ontwerp namaken. Ze mogen niet kijken, maar alleen vragen stellen. Als de tweede groep klaar is met imiteren, dan vergelijken de kinderen het resultaat. Ze bespreken na wat wel goed ging en –als de ontwerpen verschillen- wat een volgende keer beter kan.
Voor een uitgebreide beschrijving van deze werkvorm klik hier
7. Interviews (10-15 minuten)
Tweetallen bedenken vragen over een onderwerp dat de leerkracht aandraagt.Leerling 1 interviewt leerling 2, en andersom. Bevindingen worden klassikaal besproken.
Een prima werkvorm om meningen, oplossingsstrategieën en informatie uit te wisselen.
Voor een uitgebreide beschrijving van deze werkvorm klik hier
8. Woordweb (15 minuten)
Elke groep krijgt een groot vel papier. De groepsleden hebben elk een eigen kleur stift, zodat goed te zien is wat het aandeel is geweest van elke leerling. Midden op het vel papier staat in een cirkel/vierkant het onderwerp of begrip. Om de beurt, met de wijzers van de klok mee, schrijven de kinderen iets op wat dit bij hen oproept. tekenen mag ook. Daarna geven de kinderen met pijlen en lijnen aan wat de begrippen met elkaar te maken hebben en worden de woordenwebben opgehangen en toegelicht. Heel goed geschikt voor het activeren van voorkennis.
Voor een uitgebreide beschrijving van deze werkvorm klik hier
9. Brainstorm (10-15 minuten)
Bij het brainstormen geeft de leerkracht een opdracht aan de groepjes. Bijvoorbeeld: Bedenk op welke manieren je energie kunt besparen. De kinderen moeten proberen om zo snel mogelijk ideeën in te brengen. De inbreng van ieder kind is belangrijk, er is geen goed of slecht idee. Ze krijgen hiervoor een aantal minuten, en één kind schrijft. Daarna wordt de brainstorm klassikaal besproken.
Voor een uitgebreide beschrijving van deze werkvorm klik hier
10. Genummerde hoofden (5 minuten)
De kinderen in een groepje krijgen allemaal een nummer. De leerkracht stelt een vraag (bijvoorbeeld: wat betekent het woord…..) en elk kind moet na zoveel minuten het antwoord weten. Iedereen denkt voor zichzelf na en schrijft een antwoord op. Dan steken de kinderen hun hoofden bij elkaar en om de beurt brengen ze hun antwoord in en komen samen tot een antwoord.De leerkracht noemt een nummer en de kinderen met dat nummer steken hun hand op en geven het antwoord op de vraag.
Voor een uitgebreide beschrijving van deze werkvorm klik hier
11. Legpuzzel (1 of meer lessen)
De leerstof wordt verdeeld in gelijkwaardige delen, en de kinderen worden verdeeld in heterogene groepen (stamgroep). De kinderen bedenken een groepsnaam of -logo en de leerkracht nummert de leden van de groepen. De nummers 1 gaan bij elkaar zitten enzovoort (expertgroepen). De leerkracht verdeelt de deelonderwerpen. en vertelt wat de uitkomst van het groepswerk moet zijn. (presentatie, werkstuk) De expertgroepen bestuderen hun onderdeel van de stof, en de kinderen keren daarna terug naar hun stamgroep en vertellen om beurt wat ze geleerd hebben in de expertgroep. De informatie wordt bij elkaar gevoegd tot het eindresultaat. Uitermate geschikt voor zaakvakken.
Voor een uitgebreide beschrijving van deze werkvorm klik hier
12. Placemat (10-15 minuten)
Iedere groep van vier krijgt een vel papier, met daarop in het midden een rechthoek met vanuit de hoeken van de rechthoek lijnen getrokken naar de hoeken van het papier. De leerkracht geeft een opdracht en de kinderen schrijven eerst voor zichzelf hun antwoorden/ideeën op. Na een bepaalde bedenktijd proberen de groepjes tot een gezamenlijk antwoord te komen en schrijven dit in de rechthoek. Na afloop praten over hoe de samenwerking verliep.
Voor een uitgebreide beschrijving van deze coöperatieve werkvorm klik hier
13. Puzzels (10-15 minuten)
De kinderen gaan in groepjes van vier zitten en krijgen een envelop met vier of acht
kaartjes. Ieder kaartje bevat een stuk van een tekst. De kinderen lezen om de beurt hun stukje tekst voor, ze moeten goed luisteren en leggen daarna de stukken van het verhaal in de goede volgorde en schrijven een korte samenvatting van het verhaal en één kind vertelt waar het verhaal over gaat.
Voor een uitgebreide beschrijving van deze werkvorm klik hier
14. Rotonde (5-10 minuten)
De leerkracht geeft elke groep een opdracht en de kinderen geven om de beurt antwoord (mondeling/schriftelijk). Dit zijn dus vragen waar meerdere antwoorden mogelijk zijn. (noem antwoorden van sommen uit de tafel van 6 bijvoorbeeld). Enkele kinderen mogen de resultaten van hun groep vertellen.
Voor een uitgebreide beschrijving van deze werkvorm klik hier
15. Binnencirkel – buitencirkel (10-15 minuten)
De leerkracht vormt tweetallen. Binnen een tweetal is een leerling nummer 1 en de ander 2. De nummers 1 vormen een cirkel, als de cirkel er staat zoeken de nummers 2 hun partner op en gaan daar achter staan. De nummers 1 draaien zich om en kijken naar hun partner.
De leerkracht stelt een vraag en de kinderen in de buitencirkel geven antwoord, de kinderen uit de binnencirkel luisteren. Daarna andersom . De vragen kunnen meningsvragen zijn, of vragen over een tekst.
Vervolgens schuift de buitencirkel 5 plaatsen door en worden zo nieuwe tweetallen gevormd.
Voor een uitgebreide beschrijving van deze werkvorm klik hier
16. Hoeken (10-15 minuten)
De leerkracht geeft toelichting bij de hoeken. Bijvoorbeeld met vier schilderijen, welke vind je het mooist.
De kinderen kiezen een hoek, schrijven eerst hun keuze op en waarom. Dan lopen ze naar de hoek en vormen een tweetal in die hoek en praten erover. Daarna een tweetal vormen met iemand uit een andere hoek en praten er weer over en wisselen argumenten uit.
Daarna weer terug en vertellen daar weer waarom de ander voor die andere hoek heeft gekozen.
17. Wandel – Wissel uit (circa 5 minuten)
Dit is de laatste van de 17 coöperatieve werkvormen die ik beschrijf. De kinderen verspreiden zich en lopen rond. Zodra de leerkracht “Sta stil” roept stoppen de kinderen en vormen een tweetal met het kind dat het dichtst bijstaat. De leerkracht stelt een vraag of geeft een opdracht en de kinderen wisselen hun antwoord uit.
Zo, dit waren een heleboel werkvormen, en sommige lijken best veel op elkaar. Het gaat om het samenwerken, luisteren naar elkaar en het gehoorde weer kunnen doorvertellen.
Op het internet zijn best veel voorbeelden te vinden.
Dit zijn de belangrijkste coöperatieve werkvormen.
Volg juf Marjan via Facebook en blijf op de hoogte.
Boeken over coöperatieve werkvormen:
Bij ons op school geven wij de kinderen altijd taakjes. Elke week veranderen die taakjes weer. De kinderen zijn in tweetallen verantwoordelijk voor hun taakje. Zo leren ze samenwerken en verantwoordelijkheid, maar het is ook nog eens fijn, omdat jij als leerkracht extra tijd overhoudt voor andere zaken. Ook leren kinderen beter om te gaan met de materialen en ze netjes terug te leggen, zodat aan het einde van de dag niet zoveel hoeft te worden opgeruimd. Boeken bijvoorbeeld zullen ze sneller netter in de kast terug zetten.
In mijn blog over de keuzekast vertelde ik al dat we met opdrachten werken met de verschillende meervoudige intelligenties. Omdat ik zoveel reacties hierop heb gehad wil ik in verschillende blogs nog even terugkomen op de intelligenties en welke opdrachten je hierbij kunt gebruiken in de keuzekast.
De keuzekast is een kast in de klas waar allerlei opdrachten inzitten voor de kinderen. Deze opdrachten zijn onderverdeeld in verschillende categorieën. Deze categorieën zijn gerelateerd aan de meervoudige intelligenties. Voor elk kind is er dus wel iets te kiezen.
Groepsdoorbrekend werken, hoe organiseer je dat? In een vorig blog, schreef ik over dat wij regelmatig groepsdoorbrekend werken. Ik heb heel veel vragen gehad over hoe je dat organiseert. Daar wil in deze blog verder op in gaan.
Groepsdoorbrekend werken. Eens in de zoveel tijd houden wij op school een zogenaamd Fladderuurtje. Alle kinderen van de school van groep 1 t/m 8 doen hieraan mee. De kinderen fladderen door de hele school en kunnen meedoen aan allerlei activiteiten of spelen met materialen.
Meer mannen voor de klas? Dat is een vraag waar ik volmondig ja op kan beantwoorden, maar zoals Aleid Truijens het brengt in haar artikel in de Volkskrant van 22 februari “Waarom er ook een man voor de klas moet staan” vind ik toch een beetje ver gaan.